Eşanjör, farklı sıcaklıktaki iki akışkanın birbirine karışmadan ısı transferini mümkün kılan ısı değiştirici ekipmanlara verilen genel isimdir.

Sıcaklığı daha yüksek olan akışkanın sahip olduğu ısıyı ısı transfer yüzeyinde toplayarak, bu ısıyı borunun diğer tarafı ile temas etmekte olan düşük sıcaklıktaki diğer akışkana aktarmaktır. Böylelikle akışkanlardan birisi ısı kazanırken, diğeri ısı kaybına uğradığı için sıcaklığı düşmektedir.

Akışkanların giriş ve çıkış sıcaklıkları belirlendikten sonra, istenilen sıcaklık değişimleri göz önüne alınarak, istenilen debiye uygun bir ısı transfer yüzeyi hesap edilir. Böylelikle sıcaklık değişim değerine ulaşmak için gereken ısıtma yüzeyi ve ebatları belirlenir.

Eşanjörler; farklı yoğunluk ve viskozitelerdeki sıvıların ısıtılması veya soğutulması amacıyla gıda, petrokimya, ilaç sanayi, kâğıt sanayi gibi birçok sektörde kullanılmaktadır.

Borulu ısı değiştiricisi veya eşanjörü, ısı değiştiricilerinin bir tipidir. Daha doğru bir ifade ile ısı eşanjörü tasarlarken kullanılan sınıflamalardan biridir. Bu tip eşanjörler, petrol rafinerileri ve diğer büyük kimyasal prosesler içeren tesislerde en yaygın kullanılan eşanjörlerdir. İsmini dizaynında kullanılan borulardan almıştır. Bu eşanjör tipi, dış tarafta büyük bir boru (kovan olarak da anılır) ve onun içinde dolaşan daha küçük çapta borular içerir.

Farklı sıcaklıklardaki iki akışkan eşanjör boyunca akar, birisi içteki borular boyunca, diğeri dış taraftaki büyük boru (kovan) boyunca akar. Isı, bir akışkandan diğerine transfer olur. Akışkanlar arasında ısı transferinde kullanılan bu yöntem, birçok uygulamada, atık ısının tekrar kullanıma alınmasını sağlar. Bu, enerjinin geri kazanımı için çok iyi bir yoldur. Örneğin buhar kullanan bir tesisin kullanımından çıkan buharı, ısı eşanjörleri vasıtası ile tesis ısıtılması, kullanım suyunun ısıtılması gibi yerlerde kullanılır. Boru ve kovan dizaynlarında çeşitli varyasyonlar vardır. Daha çok 1, 2 veya 4 geçişli dizaynlar kullanılır. Bu sayılar, borular içindeki akışkanın, kovan içindeki akışkan boyunca kaç kez geçiş yapacağını belirtir. Tek geçişli ısı eşanjörlerinde, akışkan bir taraftan girer, diğerinden çıkar. İki veya dört geçişli dizaynlar daha çok kullanılır, çünkü akışkan aynı taraftan giriş ve çıkış yapabilir. Bu konstrüksiyonu daha basit hale getirir.

Karşı akımlı ısı eşanjörleri ise daha verimlidir, çünkü bu eşanjörler sıcak ve soğuk akımlar arasında daha yüksek logaritmik sıcaklık farkına izin verirler.